jaar 2.5 Een begrafenis

Tot een week geleden had Chris nog 3 oma’s: Mijn moeder, die van Martina en de oma van Martina. Afgelopen februari vierde ze haar 100ste verjaardag. Tot voor een paar jaar woonde ze nog semi-zelfstandig en keek ze graag naar Ajax. Maar goed, langzaam maar zeker zette het verval in . Eerst steeds verder vergeetachtig, daarna zorgde ze steeds slechter voor zichzelf. De zorginstelling ving met de beperkingen die ze hadden de boel wel een beetje op. Ze werd elke dag uit bed gehesen, kon drie keer per dag aanschuiven bij de maaltijden en werd 1 keer per week gedoucht. Zelf vond ze dat allemaal maar niks. Niet dat ze klaagde, dat deed ze uit principe niet. Maar veel lol in een leven, afhankelijk van anderen, had ze niet. Toen ze ook viel, haar heup brak en eigenlijk niet meer herstelde, kwam ze in een verzorgingshuis. Daar heeft ze nog een tijdje haar maaltijden genuttigd, maar veel meer dan dat was er niet. Ze vergat steeds meer, af en toe een opbloeier, maar over het algemeen had haar leven niet veel kwaliteit meer. De pijn van de laatste maand maakte dat het wel verdrietig was dat ze overleed, maar ook een opluchting.

Afgelopen vrijdag was de begrafenis. We hadden het er over gehad onderling of Chris mee zou kunnen. Ik zelf ben een groot voorstander van ‘het integratieve normale’. Chris snapt natuurlijk op deze leeftijd nog niet wat dood en leven is. Het fenomeen begrafenis zal hem dus ook niets zeggen,  ware het niet dat ik denk dat wij westerse ouders wel vaak heel veel moeite nemen om ons jonge kroost af te houden van de moeilijk dingen in het leven. Chris mag best verdriet zien bij anderen en zich afvragen wat er aan de hand is. Alles is op zijn niveau uit te leggen, als je je maar inleeft in zijn belevingswereld. Die is beperkt natuurlijk, maar verdriet kent hij wel. De andere kant van de zaak is dat anderen die daarbij aanwezig zullen zijn wel last van dat hele jonge gozertje kunnen hebben. Het ritueel bestaat natuurlijk uit stilte en bezinning, respect voor de dode en de naaste familieleden en volgens onze cultuur doorbreek je respect als je een kind meeneemt dat mogelijk lawaai kan maken. Tenslotte ben je dan slechte ouders, want je had het anders kunnen regelen. Als er iets belangrijk is, is het wel dat wij geen beperkingen hebben in wat we kunnen doen of regelen. Vroeger nam je gewoon je kind mee, das war nicht im frage. Maar tegenwoordig heb je incidentele 24 uurs opvang voor elke doelstelling te benaderen, voor een groot budget trouwens ook.

In mijn sociale kring zitten meerdere moeders en vaders die veel eerder begonnen zijn met kinderen dan wij. Vorige week heb ik hen bevraagd over wat zij zouden doen. Allen zeiden dat ze het niet zouden doen. Maar de argumentatie was niet sterk. Iets van ‘dat het lastig was met zo’n kind’ of ‘dat je dat hem niet aan moest doen’. Ik twijfelde wat, juist ook omdat ik het vervelend zou vinden als anderen er aanstoot aan zouden gaan nemen. Maar we hebben toch een andere keus gemaakt. Chris kun je tot op zekere hoogte er prima bij hebben. Het ergste wat er zou kunnen gaan gebeuren was dat hij een enorm harde ‘poesje mauw’ zou gaan inzetten op een stilte moment, dat heeft hij tenslotte al eens eerder gedaan.

De vrijdag verliep goed. Het was een bijzonder mooie dag voor een begrafenis. Chris rende rond in de wachthal, de vorige begrafenis was uitgelopen en dan is 20 minuten wachten met een kleintje wel even spannend. Maar waar wij zen-achtig naar stenen kijken waar water uit komt en respectvol knikken naar de concierge, zag Chris een waterballet en en gezellige leuke man die naar hem knipoogde. En je kon er leuk verstoppen achter de houten banken! Zoveel nieuwe indrukken en mogelijkheden. Hij had niet zo’n last van de wat sip kijkkende mensen en andersom waren de meesten juist aangenaam ontroerd door de onbevangen speelhouding van die leuke gozer. Het was natuurlijk ook niet heel verdrietig, oma was al oud.

Bij de ceremonie hadden we een mini DVD speler meegenomen waar we Nijntje zonder geluid op hadden gezet. Chris op schoot, -niet aan de knopjes zitten-, en hij was stil. Eerst een speech van de zoon, daarna een mopje Mozart en daarna las Martina een gedicht voor over wandelen, want dat had ze vroeger veel met oma gedaan. “mama doen?” vroeg hij toen ze naar voren liep en mijn antwoord “mama voorlezen” was voldoende voor hem. Na een goed kwartier werd hij onrustiger en toen een ouderling nog wat wilde speechen besloot ik maar om met hem in de hal te gaan wandelen. Een goede keus, en aan het gedrag van de concierge te zien ook een bijltje waar hij vaker mee gehakt had. De deur hield hij open voor ons en vlak voordat de kist de deur uit gedragen zou gaan worden, werden we weer ontboden. Daarna was het allemaal wat informeler buiten en kon hij gewoon praten. Chris was Chris en om heel eerlijk te zijn was het heerlijk om hem erbij te hebben.